Koszty produkcyjne — czym są? Definicja, przykłady

Każda firma produkcyjna, która dostarcza na rynek określone produkty lub półprodukty, ponosi z tytułu ich wytworzenia określone koszty produkcyjne. Są to wszelkiego rodzaju wydatki związane m.in. z zużyciem energii elektrycznej przez maszyny, zatrudnieniem pracowników, czy kosztami transportu. Odpowiednie zarządzanie kosztami procesu produkcji pozwala utrzymać na zadowalającym poziomie marżę i zysk z prowadzonej działalności gospodarczej. Czym dokładnie są koszty produkcyjne? Jak je wyliczyć i czy można je zmniejszyć?

Czego dowiesz się z tego artykułu?

• Czym są koszty produkcyjne?
• Jakie są rodzaje kosztów produkcji?
• Koszty przedsiębiorstwa — przykłady z praktyki
• Jak przeprowadzić analizę kosztów produkcji?
• Czy można obniżyć koszty produkcyjne?
• W jaki sposób system ERP wspiera optymalizację kosztów produkcyjnych?

Koszty produkcji — definicja

Poprzez koszty produkcji rozumie się wszystkie wydatki związane z wytworzeniem danego produktu lub z samym produktem albo też wydatki ogólnobiznesowe. Można klasyfikować je na różne sposoby, ale zawsze będą to koszty (wydatki) poniesione przez przedsiębiorstwo w związku z działalnością produkcyjną.

Dokładne koszty produkcji mogą obejmować wiele różnych czynników, których dobór będzie kształtował się różnie, w zależności od modelu działania przedsiębiorstwa. W firmach zatrudniających wielu pracowników bezpośrednio zaangażowanych w produkcję będą przeważały koszty pracownicze. Z kolei przedsiębiorstwo, które stawia na robotyzację, odnotuje wysokie koszty związane z utrzymaniem i konserwacją urządzeń produkcyjnych.

Struktura kosztów w przedsiębiorstwie produkcyjnym odgrywa niezwykle istotną rolę w wyliczaniu zysku z bieżącej działalności, ale także planowaniu strategii rozwoju.

Z reguły większość firm dąży do minimalizacji kosztów produkcyjnych przy zachowaniu wielkości produkcji. Kiedy ich redukcja nie jest możliwa, dobrym rozwiązaniem może być zamiana aktywa na inne, które wprawdzie generuje taki same koszty bieżące, ale jest tańsze w utrzymaniu.

Jakie są rodzaje kosztów produkcji?

Firmy produkcyjne wyodrębniają różne rodzaje kosztów. Najprostszy podział uwzględnia:

1. koszty bezpośrednie,
2. koszty pośrednie;
3. koszty zmienne,
4. koszty stałe.

Ważne jest, aby koszty w firmie produkcyjnej analizować holistycznie. Umniejszanie roli jednej kategorii na rzecz innych lub wręcz całkowite jej pomijanie prowadzi do zaburzenia obrazu sytuacji. Przyjrzyjmy się bliżej poszczególnym grupom kosztów produkcyjnych.

Koszty bezpośrednie i pośrednie produkcji

Wysokość kosztów produkcyjnych bezpośrednich zależy przede wszystkim od wielkości produkcji, ponieważ są to wszystkie wydatki poniesione na wytworzenie produktu lub związane z danym zleceniem. Zasobami zaangażowanymi w produkcję są m.in.:

• koszty materiałów oraz surowców (tzw. wartość zużytych materiałów bezpośrednich),
• koszty pracy, czyli wynagrodzenia pracowników, np. monterów, operatorów maszyn, techników,
• koszty związane z eksploatacją maszyn, ich zużyciem, serwisem, czy certyfikacją.

Koszty bezpośrednie produkcji to także energia elektryczna zużyta na potrzeby produkcji. Przedsiębiorcy znajdują się w tym przypadku w niezbyt wygodnej sytuacji, ponieważ stawki za kilowatogodzinę nie podlegają nadzorowi Urzędu Regulacji Energetyki. Może więc się okazać, że koszty bezpośrednio produkcyjne będą wzrastały całkowicie niezależnie od sytuacji na rynku, ponieważ zdrożeje prąd.

Koszty pośrednie produkcji (inaczej koszty ogólnoprodukcyjne) to wydatki związane z funkcjonowaniem firmy jako takiej, niewynikające z konkretnego zamówienia. Ich ponoszenie jest niezbędne, aby przedsiębiorstwo mogło realizować działalność operacyjną. Do kosztów pośrednich zalicza się np.:

• wynajem hali produkcyjnej,
• koszty związane z ochroną obiektu,
• wydatki na transport i logistykę,
• koszt działań marketingowych,
• wydatki na opłacenie przestrzeni magazynowej,
• paliwo zużyte przez flotę firmową.

Koszty zmienne i koszty stałe

Podział kosztów w firmie powinien uwzględniać także koszty stałe i zmienne. Koszty stałe produkcji są niezależne od wolumenu zamówień. Mogą ulec zmianie, jeżeli firma wdraża rozwiązania oddziałujące na cały model biznesowy, jak nowa technologia produkcji, robotyzacja obiektu, wdrożenie AI, czy zakup systemu ERP, jednak są to zmiany skokowe, które szybko ulegają stabilizacji. Stałe koszty niekiedy ulegają zmianie z przyczyn niezależnych od przedsiębiorcy, jak zmiana przepisów podatkowych i zwiększenie stawki podatku, czy podniesienie czynszu przez wynajmującego.

Przeciwieństwem kosztów stałych są koszty zmienne, które mogą dynamicznie zmieniać się w czasie, a ich precyzyjne wyznaczenie jest praktycznie niemożliwe. Istnieje jednak prosta zależność, zgodnie z którą zwiększenie wolumenu produkcji powoduje wzrost kosztów, zaś zmniejszenie produkcji — spadek kosztów. Najłatwiejszym do podania przykładem są tutaj koszty energii elektrycznej, stopień zużycia maszyn, czy liczba przepracowanych roboczogodzin przez pracownika w modelu B2B (przy zatrudnieniu etatowym mówimy raczej o kosztach stałych, ponieważ wynagrodzenie jest wypłacane w stałej wysokości).

Te cztery grupy kosztów krzyżują się ze sobą. Oznacza to, że możliwe są stałe koszty pośrednie produkcji, ale też stałe koszty bezpośrednie, jak i zmienne koszty pośrednie i bezpośrednie.

Jak wyliczać koszty produkcji?

Wyliczanie kosztów wytworzenia produktu oraz kosztów ogólnoprodukcyjnych wymaga dużej staranności i dokładnego sporządzania kosztorysów produkcji, oraz innych dokumentów dokumentujących wydatki. Oczywiście wszystkie koszty poniesione przez firmę znajdują się również w księgach rachunkowych.

Stopień złożoności kosztów w dużej mierze zależy od tego, czym zajmuje się dana firma. Z reguły w najtrudniejszej sytuacji znajdują się przedsiębiorstwa wykorzystujące surowce, których cena zmienia się dynamicznie. Jako przykłady takich materiałów można podać np.:

• miedź,
• srebro,
• aluminium,
• ropa naftowa,
• bawełna.

We wszystkich powyższych przypadkach koszty pozyskania materiałów mogą wzrosnąć o kilkadziesiąt procent w ciągu roku. Trzeba pamiętać, że koszty pośrednio produkcyjne, które trudno przewidzieć, to także inflacja. Zmiana siły nabywczej pieniądza potrafią zmieniać się dynamicznie w zależności od wielu globalnych czynników ekonomicznych.

Obliczanie kosztów produkcji bardzo często pomija produkcję w toku. Są to wszelkiego rodzaju półwyroby, które generują koszty utrzymania, ale nie są jeszcze gotowe do sprzedaży.

Czy można zredukować koszty produkcyjne?

Przedsiębiorca powinien nieustannie dążyć do obniżenia kosztów produkcyjnych tak długo, jak nie wywiera to negatywnego wpływu na jakość produktów. Sposobów na to jest bardzo wiele, choć trudno wskazać na uniwersalne rozwiązania. Sprawdź przykłady kosztów, które da się relatywnie łatwo obniżyć.

Wydatki na energię elektryczną

Sposobów na to, jak zarządzać zużyciem energii elektrycznej, jest wiele. Przede wszystkim przedsiębiorstwo może zdecydować się na montaż instalacji fotowoltaicznej, zamiast pobierać energię z sieci operatora OSD. Wytwarzanie prądu elektrycznego z energii słonecznej jest tanie, bezobsługowe i ekologiczne. To ostatnie ma istotny związek z raportowaniem niefinansowym ESG.

Innym sposobem będzie zmiana taryfy prądu u sprzedawcy, np. z jednostrefowej na dwu- lub trójstrefową. Ma to szczególne znaczenie w przypadku firm pracujących zmianowo, które obniżą stawkę za kilowatogodzinę w porze nocnej. Skuteczny może okazać się też zakup elektryków. W ten sposób firma zwiększa autokonsumpcję energii elektrycznej. Warto wspomnieć, że przedsiębiorstwa mogą liczyć na bardzo wysokie dofinansowania z programu Mój Elektryk.

Koszty związane z dostarczeniem produktu

Wybór samochodów z napędem elektrycznym dodatkowo pozwala na obniżenie kosztów związanych z transportem. Wydatki na logistykę pozwala zredukować też tzw. fuzja konglomeratowa, czyli połączenie się podmiotów niekonkurencyjnych działających w różnych obszarach rynku. Jako przykład można podać fuzję firmy odlewniczej z przedsiębiorstwem spedycyjnym. W ten sposób przedsiębiorcy eliminują konieczność ponoszenia kosztów związanych z przewozem towarów.

Monitorowanie zużycia maszyn

Część dostawców urządzeń przemysłowych, np. dźwignic, oferuje możliwość objęcia ich stałym dozorem online. Monitorowanie sprawności systemów pozwala z wyprzedzeniem zidentyfikować elementy wymagające naprawy. To znacznie tańsze rozwiązanie niż konieczność każdorazowego wstrzymywania produkcji z uwagi na nieplanowany przestój będący wynikiem awarii.

Czy wdrożenie systemu ERP obniża koszty produkcyjne?

Coraz więcej firm decyduje się na zaimplementowanie w infrastrukturze systemu ERP do zarządzania zasobami przedsiębiorstwa. Choć sam software nie powoduje, że prowadzenie biznesu staje się tańsze, stwarza ogromne możliwości w zakresie optymalizacji. Wiele procesów zostaje zautomatyzowanych, a jednocześnie przedsiębiorca otrzymuje narzędzie do monitorowania procesów produkcyjnych. Dobra znajomość wszystkich kosztów produkcji — a nie jedynie kosztów całkowitych — pozwala podejmować trafne decyzje biznesowe. W ten sposób firma unika sytuacji, kiedy wskutek niezauważalnego wzrostu kosztów zaczyna sprzedawać towary na progu opłacalności lub wręcz poniżej niego.

Jak optymalizować koszty działalności produkcyjnej z systemem ERP HermesSQL?

Świadome zarządzanie kosztami produkcji jest znacznie łatwiejsze z programem ERP wyposażonym w moduł dla produkcji. Taką możliwość oferuje HermesSQL z modułem MRP II. Umożliwia on podział kosztów produkcji i dopasowanie kosztów sprzedaży tak, aby firma mogła utrzymać zaplanowaną marżę i zysk. Z naszym programem:

• przeprowadzisz symulację cen sprzedaży,
• przygotujesz rentowne oferty dla swoich kontrahentów,
• porównasz ze sobą koszt rzeczywisty z szacowanym,
• wyliczysz koszty związane z produkcją seryjną.

Nasz system składa się również z wielu innych modułów, np. sprzedażowym, magazynowym, logistycznym, księgowym lub kadrowo-płacowym. W ten sposób dostarczamy przedsiębiorcom kompletny ekosystem ułatwiający wypracowanie i utrzymanie przewagi nad konkurencją.

Wypróbuj możliwości HermesSQL, aby poprawić wyniki sprzedażowe swojego przedsiębiorstwa i zoptymalizować koszty produkcji.